Bloed, zweet en tranen heeft het hen gekost. Toch willen ze het nog wel een keer doen. Buren Tessel Scholte en Annette de Graaf bouwden met elf anderen hun eigen huis. In het Haarlemse Schalkwijk. Collectief zelfbouwen raden ze iedereen met veel doorzettingsvermogen aan. “De charme zit erin om het samen te doen.”
Achteraf vinden ze het een ‘godswonder’ dat het wooncomplex met zes appartementen en drie herenhuizen aan de Odensestraat in Schalkwijk er staat. Met dertien meningen, ontwerpen die heen en weer werden gestuurd naar de welzijnscommissie, uitgekozen bakstenen die niet konden worden geleverd, wel of geen bodemonderzoek, perikelen rond het stikstofbeleid en dan hebben ze het nog niet eens over de kosten gehad. “Iedereen heeft wel een moment gehad waarop ze dachten: nu stap ik eruit.”
"We wilden geen dubbele lasten, dus trokken we in een stacaravan"
Het was 2018. Tessel Scholte, woonde met man en twee kleine kinderen in de Haarlemse binnenstad. In een klein huis zonder tuin. Toen ze al surfend op Facebook op een oproep stuitte om deel te nemen aan zelfbouwproject Het Groene Hofje, stuurde ze een bericht. “We wilden graag groter wonen en meer groen. Dus gingen we naar de informatieavond en constateerden al snel dat het een fijne groep mensen was”, vertelt Tessel.
Camping De Liede
Dat was wat haar en man Wouter over de streep trok om zich in het zelfbouwproject te storten. Een avontuur dat ruim vier jaar duurde. Iets dat ze zich vooraf niet hadden gerealiseerd. Al snel verkochten Tessel en Wouter hun huis in de binnenstad. “We wilden geen dubbele lasten betalen, dus trokken we in een stacaravan op camping De Liede. Voor één zomer dachten we.”
Het werden drie zomers op de camping en in de winter pasten ze op huizen van vrienden om zo toch maar onderdak te hebben. “Tijdens de coronaperiode was het wel afzien. Dan moest Wouter in de caravan werken terwijl de kinderen ook thuis waren. Dan was het best buffelen”, lacht ze terugkijkend.
Tekst loopt door onder de foto.
Annette de Graaf kwam in 2019 bij Het Groene Hofje terecht. Ze was op zoek naar een huis voor zichzelf en haar drie kinderen nadat zij en haar partner uit elkaar gingen. Een vriendin zette haar op het spoor van het zelfbouwproject. “Ik woonde in de Koninginnebuurt. Maar wat kun je nu in je eentje in Haarlem kopen? Ik wilde iets geks doen. En zag juist de meerwaarde in met andere mensen een huis bouwen. Dat de bouwgrond in Schalkwijk lag, zag ik als onderdeel van het avontuur. Met een beetje geluk wordt het nieuwe Oost-Berlijn. Dacht ik.”
Beschikbare kavel
Eigenlijk begon het collectieve zelfbouwproject als een wedstrijd. De gemeente Haarlem stelde in 2018 een kavel beschikbaar voor zelfbouw van minimaal negen wooneenheden. Van de inschrijvingen bleef uiteindelijk het ontwerp van architect Jasmijn Kok van Het Groene Hofje over.
Tekst loopt door onder de foto.
Vanaf het begin hadden ze woon- en juridische begeleiding bij het project in de vorm van adviesbureau Urbannerdam. "En dat is essentieel als je zelf wilt bouwen", benadrukken Tessel en Annette.
“Ik zie ons nog zitten met z’n allen rond de tafel. We zaten vol plannen en fantasieën. We wilden een grote gezamenlijke ruimte, dakterras, tuin en een bibliotheek voor onszelf maar ook voor de buurt. Want er moest ook een sociaal aspect aan het winnende concept zitten”, legt Tessel uit.
De mooie ideeën kosten allemaal veel geld. Zo gingen de gezamenlijke ruimtes ten koste van de grootte van de woningen. Dus is de gezamenlijke ruimte waar de wasmachines staan voor de appartementen uiteindelijk kleiner geworden dan gepland. Ook de bibliotheek en het dakterras moesten eraan geloven.
Duur of duurzaam
“We wilden vooral heel duurzaam zijn, maar dat viel duurder uit dan verwacht.” Er werden een aantal concessies gedaan. Zo zijn de zonnepanelen pas later geplaatst en ging de installatie van het regenwatersysteem niet door omdat de kosten te hoog waren.
Tekst loopt door onder de foto.
Wel wordt het appartement van Tessel verwarmd door een bodemwarmtepomp. En het huis van Annette door een luchtwarmtepomp. “We hebben goedkopere keuzes gemaakt die ook goed werken. Het is nog steeds een triple A wooncomplex.”
Collectieve zelfbouw vergt hoge compromisbereidheid
Met een groep een wooncomplex ontwerpen heeft zijn charmes, maar het betekent dat deelnemers een hoge compromisbereid moeten hebben. “We stemden over alles. Zo was ik bijvoorbeeld heel erg voor houtbouw. Uiteindelijk werd er met één stem tegen gestemd. Daar moet je tegen kunnen en later ook niet zeggen: zie je wel, ik zei het toch.”
Tekst loopt door onder de foto.
En als dan de keuzes zijn gemaakt, kan het nog zo zijn dat andere partijen tegenzitten. Zo was de welzijnscommissie Ark een moeizame speler bij het ontwerp. “Het ontwerp mocht niet uit de toon vallen. Het moest in de blokkerige stijl die in Schalkwijk is vastgesteld. Ook het plan om een groen dakterras te maken sneuvelde.”
“De commissie bleef tot het laatste moment dwars liggen. Telkens weer kwam ze met nieuwe opmerkingen en aanpassingen. Terwijl alles klaarlag om te bouwen, we hadden de grond gekocht, het bouwbedrijf stond in de startblokken, maar we kregen geen vergunning.”
Geen water en elektriciteit
Uiteindelijk werd het ontwerp pas in april 2021 goedgekeurd. De bouw kon beginnen. Toen het een jaar later bijna klaar was om opgeleverd te worden, bleken de nutsbedrijven dwars te liggen. “Dat was het moment dat ik lichtelijk chagrijnig werd”, geeft Annette toe. “Sta je klaar om te verhuizen, is er geen water en elektra te krijgen. Liander liet weten dat we nummer 900 waren en ergens onderaan de stapel lagen.”
Tekst loopt door onder de foto.
“Het kon nog wel een half jaar duren voordat we aan de beurt waren”, herinnert Annette zich. “We hebben alles in de strijd gegooid om stroom te krijgen. Alle connecties, zelfs onze hoogzwangere buurvrouw werd genoemd als reden voor stroom. Toen is het na een paar maanden eindelijk gelukt.”
In april 2022 kregen ze de sleutel van hun eigen woning. “Zelfbouwen is wel wat anders dan gewoon een huis kopen. We hadden echt wel het gevoel: Yes, dit hebben we toch maar met zijn allen gedaan.”
En ja, als ze terugkijken zouden ze het nog wel een keer willen doen. Tessel: “Bouwen met een leuke groep mensen die elkaar van tevoren helemaal niet kent, is heel bijzonder. Iedereen ontwikkelde ook zijn eigen specialiteit, terwijl we nooit eerder zoiets hadden gedaan. Het ging ons meer over het gehele project dan dat we bezig waren met ons eigen huisje bouwen.”
Collectief zelfbouwen: Tessel en Annette geven advies
Hoewel Tessel en Annette ook in het zelfbouwavontuur stapten omdat ze dachten goedkoper uit te zijn, willen ze dat wel even bijstellen. Het wordt altijd duurder dan van tevoren beraamd. Hieronder geven ze een aantal adviezen die handig zijn als iemand zelf of met anderen een huis wil bouwen:
* Bij collectieve zelfbouw is het belangrijk dat de compromisbereidheid hoog is.
* Investeer in een projectbegeleider. Adviesbureau Urbannerdam (nu Steenvlinder) hielp Het Groene Hofje, maar er zijn meerdere adviesbureaus die begeleiding bij zelfbouw aanbieden.
* Doorzettingsvermogen is de sleutel voor iedereen die zijn eigen huis wil bouwen.
* Onderzoek materiaalkeuzes. Tessel en Annette bezochten onder andere een bakstenenfabriek.
* Maak duidelijke afspraken met het bouwbedrijf
* Al vanaf de toezegging van het project krijg je te maken met kosten. Als je de dubbele lasten niet kunt of wilt dragen, is het aan te raden voor de tussenliggende periode een huis te huren.
* Zorg dat je ook leuke dingen met elkaar onderneemt. Sinterklaas vieren, een borrel, een picknick. Zo belangrijk om de sfeer goed te houden met elkaar en veel te lachen.
Lees ook
Lees ook
Meer nieuws uit Haarlem e.o.?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit Haarlem en omgeving.Reageer, discussieer en deel jouw nieuws.
📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/Haarlem.
🔔 Download de appen krijg een meldingbij belangrijk nieuws uit jouw buurt
📧 Stuur ons jouw tips op[emailprotected]
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via[emailprotected]
